Guernica eta Picasso

​​​​​​​​Antzinatik izan da Gernika euskaldunentzako sinbologia handiko herria: demokraziarena eta euskaldunen eskubide historikoena. Baina onartu egin behar da Picassori esker dela egun nazioarte mailan ezagun. Bonbardaketa izu-eragileen sinboloa dugu Gernika eta gerraren latzarena. 

Zalantzarik egon ez dadin, Picasso Malagan (Espainia) jaio zela esan behar dugu. Picasso ez zen inoiz Gernikan izan. Parisen bizi zen Gerra Zibila hasi zenean. II. Errepublikako Gobernuak pintoreari agindu zion horma-irudi bat egin zezan Erakusketa Unibertsalerako, Espainiako pabiloian jartzearren. Erakusketa Parisen egin behar zuten ekaina aldera. Picassok ez zekien zer gai erabili horma-irudia egiteko. Halatan, urte horretako apirilaren 26an Gernika hiria bonbardatu zuten. Gerra zibilaren nondik norakoak kontatzen ziharduten kazetariek bonbardaketaren berria zabaldu zuten lau haizetara. George Steer berriemaile britaniarrak, batez ere. Izan ere, bonbardaketa izan eta bi egunetara, mundu demokratikoaren egunkari ia guztiek argitaratu zuten azalean berri hori. Espainia “nazionala”, Portugal, Italia, Alemania eta Japonian zentsuratu egin zuten berria. Picassok, bada, nazioarteko prentsaren bidez ezagutu zuen gertaera. Eta gertaera izugarri hori nahi izan zuen plasmatu koadroan. ​

​​​​​“Guernica” mihisea Parisko Erakusketa Unibertsalean inauguratu zen, 1937ko uztailaren 12an, pabiloi espainiarrean. Gerrei egindako kritika adierazten zuen obrak, eta baita garai hartan indartzen ari ziren diktadura faxista europarrei ere (Hitler Alemanian, Mussolini Italian, Franco Espainian). Hala ere, Parisen ez zuten “Guernica” txalo zaparradaka hartu, gerora gertatu bezala. Ikusleek muzin egin zioten gerraren irudi gogorra baino erakusten ez zuen lanari. Zuri beltzeko koadroa ez zuten ulertu, ezta figurak ere. Kritikariek ere ez zuten ulertu eta baloratu Picassoren koadroa. Erakusketa Unibertsalaren ostean, koadroa hara eta hona ibili zen, Europan eta Amerikan.

Koadroa herriari ematea zen Picassoren nahia, estatu espainiarra errepublika demokratikoa bihurtutakoan. Koadroa New York-en izan zen 1981eko irailaren 10era arte. Egun horretan Madrilera (Espainia) lekualdatu zuten. Hasieran Cason del Buen Retiron (El Prado museoari datxekion eraikina) izan zuten koadroa. Segurtasun neurri itzelak izan zituen koadroak, balen kontrako kristal baten atzean zegoen, poliziak babestuta… Gero, 1992. urtetik aurrera, Reina Sofia museoan ikus daiteke eta gaur egun ere bertan dago. Europa eta Amerikako 30 herrialdetan egon da ikusgai. 

Gernikan koadroaren erreprodukzioa dago, tamaina naturalekoa. 1997. urteko bonbardaketaren 60. urteurrenean inauguratu zena. Erreprodukzioaren behe aldean irakurtzen da “Guernica Gernikara” inskripzioak Euskal Herriaren eskabidea adierazten du, koadroa bertora lekualdatu eta hemen ikusgai jartzeko.​​