Gernikako Arbola

Batzarretxea eta Gernikako Arbola Euskal Herriko historiaren sinbolo biziak dira. Batzarretxea Bizkaiko Legebiltzar historikoaren egoitza da. Eraikin hau eta foru haritza Euskal Herriko herrialde guztien topagune dira, zazpiek bat egiten baitute kultura tradizioan eta etnografian.

Gernika hiribildua 1366. urtean sortu baino lehen, Lumoko antzinako elizatean Gernikazarra izeneko parajea zegoen. Eta hemendik datorkio izena, hortaz, gaur egungo hiribilduari. Historiko frogatuta dago paraje hauetan harizti bat eta baseliza bat zeudela. Orduko harizti hartatik, eta mendeak joan mendeak etorri, Gernikako Arbola da geratzen zaiguna. Eta baseliza Antzinako Andra Maria Ama Gurearen eliza sortu zuten, hots, gaur egun Batzarretxea dena.

Jaurerriaren lehen urteetan, Bizkaiko hainbat herritako harizpeetan batzeko tradizioa zuten bizkaitarrek. Baina denbora joan ahala, toki eta haritz bakarraren pean batzeko ohitura izan zuten: Gernikako Arbola. Jaurerriko hiribilduek ordezkari bana bidaltzen zuten batzarretara, tokian tokiko arazoak konpondu zitezen. Batzarrotako ebazpenen ondorioz, gero, araudi edo legeak sortzen zituzten, Bizkaiko Jaurerrian bete beharrekoak zirenak.​

​Jarduera politikoari ekin aurretik, tradizioa zen elizkizuna egitea Antzinako Andra Maria elizan. Eta foruak zin egiten zituzten ekitaldiak egiten ziren, halaber. Foruak indarrean egon ziren 1876. urtera arte eta data honetan abolitu zituzten. Antzinako batzarrak 1979. urtean berreskuratu ziren, azkenik, gaur egunera arte.

Enbor zaharra zutabez inguratutako tenplete baten barruan dago, lorategian. Gaur egunera arte iritsi zaigun arbola aztarnarik zaharrena dugu. Nahiz eta agirietan jasota dagoen zaharragoak ere egon direla. 1860 urtean honen ondorengoa landatu zen eta 2004. urtera arte iraun zuen zin egiteko tribunaren aurrean. 2005. urtean beste haritz bat landatu zen hantxe bertan, baina 10 urte baino ez zuen bizirik iraun paraje horretan. Gaur egun dugun arbola 2015. urtean landatu zen eta, hortaz, arbolak duen esangura sinbolikoak betikotzen jarraitzen du, nola Euskal Herriko jatorri eta arima transmititzen jarraitzen duen belaunaldiz belaunaldi.

Batzarretxean eta Arbolaren aurre-aurrean garrantzi handiko ekitaldiak egiten dira: Lehendakariaren kargu hartzea eta Bizkaiko Ahaldun Nagusiarena, esaterako. Bada inguru-inguruan monolito plakadun bat non 1936. urtean Jose Antonio Agirre lehen Lehendakariaren hitzak gogoratzen diren, zin egitea formalizatzeko. Protokolozko formula bera erabiltzen dute Lehendakari hautatu berriek ere, salbuespenak salbu. ​